ආර්ය සත්‍යය සිහි කරමු
සදහම් ලිපිය
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අපට දේශනා කරනවා, පාපී අකුසල සිතුවිලි හිත හිත ඉන්ට එපා කියලා. පාපී අකුසල සිතුවිලි හිත හිත ඉඳීම අර්ථ සහිත නෑ. පිරිසිදු ජීවිතයක් උපදවන්ට උදව් වෙන්නේ නෑ. නිබ්බිදාව ඇති කරවන්නේ නෑ. රාගය සංසිඳුවන්නේ නෑ. ඇල්ම දුරු වෙන්නේ නෑ. ඇල්ම නිරුද්ධ වෙන්නේ නෑ. සිත සංසිඳෙන්නේ නෑ. විශේෂ ඤාණය උපදවන්නේ නෑ. ආර්ය සත්‍ය අවබෝධය ඇති කරවන්නේ නෑ. නිවන අවබෝධ කරන්ට උදව් වෙන්නේ නෑ. මේ සා මහත් අනර්ථයක් ඇති කරන, අපගේ ජීවිත මුළුමනින් ම විනාශයට පමුණුවන කාම විතර්ක, ව්‍යාපාද විතර්ක, විහිංසා විතර්ක කියන අකුසල විතර්කයන් ගැන යි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ කියා දෙන්නේ.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, හිතනවා නම් ‘මේ තමයි දුක කියලා, දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන්න’ කියලා. ‘මේ තමයි දුකේ හටගැනීම කියලා, දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන්න’ කියලා. ‘මේ තමයි දුකේ නැතිවීම කියලා, දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන්න’ කියලා. ‘මේ තමයි දුක නැති කරන මඟ කියලා, දුක්ඛනිරෝධගාමිනී පටිපදා ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන්න’ කියලා.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, ‘ඒ විදියට මේ ආර්ය සත්‍යය ගැන යමෙක් හිතනවා නම්, ඒ සිතුවිලි අර්ථ සහිත යි’ කියලා. අර්ථ සහිත යි කියලා කියන්නේ; තමාටත් අනුන්ටත් හිතසුව පිණිස පවතිනවා, යහපත උපදවා දෙනවා, දුකින් නිදහස් වීම උපදවා දෙනවා, නිවන අවබෝධ කිරීම උපදවා දෙනවා. ඒක තමයි අර්ථ සහිත යි කියලා කියන්නේ. ඒ ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන එක පිරිසිදු බඹසර ජීවිතය උපදවාගන්ට හේතු වෙනවා. ඒ කියන්නේ සීල, සමාධි, ප‍්‍රඥා කියන අංගයන්ගෙන් යුක්ත නිවන් මඟ පාදවගන්ට එය අපට උදව් වෙනවා.
ඊලඟට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කියා දෙනවා ‘නිබ්බිදාව’ උපදවන්ට, ඒ කියන්නේ ආදීනව දකිමින් වාසය කරන ස්වභාවය ඇති කරගන්ට, ඒ ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන එක හේතු වෙනවා කියලා. ඒ වගේම එය ‘විරාගය’ ඇති කරන්ට හේතු වෙනවා. ඒ කියන්නේ රාගය නිරුද්ධ කරන්ට හේතු වෙනවා. යම් කෙනෙක් තුල නිබ්බිදාව ඇති වුණොත්, ඒ කියන්නේ ආදීනව දකිමින් වාසය කරන ස්වභාවය ඉපදුණොත්, ඒ ගැන ආශාව දුරු වෙනවා. ආදීනව නොදකින කෙනා තුල ආශාව දුරු වෙන්නේ නෑ. යමෙක් ආර්ය සත්‍යය ගැන හිතන්ට පෙළඹුනොත් ආර්ය සත්‍යය ගැන නැවත නැවත හිතුවොත් එයා තුල නිබ්බිදාව ඉපදෙනවා. යමක අර්ථය ඇති සැටියෙන් දැනගන්නවා. ඒ කෙරෙහි තිබෙන කැමැත්ත අඩුවෙන විදිහට හිත සකස් වෙනවා.
කාම සිතුවිලි සිත සිතා හිටියොත්, ව්‍යාපාද සිතුවිලි, විහිංසා සිතුවිලි සිත සිතා හිටියොත් ඒ අවබෝධය උපදවාගන්ට බෑ. නමුත් යමෙක් චතුරාර්ය සත්‍යය ධර්මය ගැන හිතන්ට පටන් ගත්තොත් එයාට ආස්වාදය වගේම ආදීනවය තේරුම් ගන්ට පුළුවන්. යමක ආස්වාදය ටිකයි, ආදීනවය ගොඩයි කියලා එයාට තේරෙනවා. ආදීනව දකිමින් වාසය කරන ස්වභාවය; නිබ්බිදාව ඇතිවෙනවා. එයාගේ සිතේ විරාගය ඇතිවෙනවා. ඇල්ම නිරුද්ධ වෙනවා. ඇල්ම නිරුද්ධ වුණාම ඒ ගැන හිත හිතා ඉන්න ස්වභාවය නැති වෙනවා. හිත හිතා ඉන්න ස්වභාවය නැති වුණාම සිත සංසිඳිලා. සිත සංසුන් වෙලා, නිශ්චල වෙලා. ඒකට කියනවා ‘උපසමාය’ කියලා.
සිත එක එක අරමුණු ඔස්සේ දුවන ස්වභාවය නැති වුණාම, ඒ සංසිඳුනු සිතින් විශේෂ ඤාණයන් උපදවාගන්ට පුළුවන්. ඒකට කියනවා ‘අභිඤ්ඤාය’ කියලා. එබඳු සිතකින් වාසය කරන කෙනාට මේ තමයි දුක කියලා, දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය පිළිබඳ පරිපූර්ණ අවබෝධය උපදවාගන්ට පුළුවන්. මේ තමයි දුකේ හටගැනීම කියලා, දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය පිළිබඳව පරිපූර්ණ අවබෝධය ඇති කරගන්ට පුළුවන්. මේ තමයි දුක්ඛ නිරෝධය කියලා, දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍යය පිළිබඳව පරිපූර්ණ අවබෝධය ඇති කරගන්ට පුළුවන්. මේ තමයි දුක්ඛනිරෝධගාමිණී පටිපදා ආර්ය සත්‍යය කියලා, සතරවන ආර්ය සත්‍යය පිළිබඳවත් පරිපූර්ණ අවබෝධය ඇති කරගන්ට පුළුවන්. ඒකට කියනවා ‘සම්බෝධාය’ කියලා.
ඒ විදියට ආර්ය සත්‍යය පිළිබඳ පරිපූර්ණ වශයෙන් අවබෝධ කළ කෙනාගේ සිතේ ආශ‍්‍රව ක්ෂය වෙනවා. ආශ‍්‍රව ක්ෂය වූ කෙනා පිරිනිවන් පානවා. නිවන අවබෝධ කරනවා. ඒ මට්ටමට යම් කෙනෙක් ජීවිතය දියුණු කරගත්තොත් එයා පරිපූර්ණ දියුණුවක් උපදවාගත්ත කෙනෙක්. මේ ශාසනයෙන් උපරිම ඵල නෙලාගත්ත කෙනෙක්. කුමක් ද ඒ ඵලය? නැවත උපදින්නේ නැති ස්වභාවයට පත්වීම. සියලු දුකින් නිදහස් වීම. පිරිනිවන් පෑම. ඒ සා මහත් වූ ප‍්‍රතිලාභයක් අත් කරගන්ට පුළුවන් වුණේ කොහොම කෙනාට ද? ලාමක පාපී අකුසල සිතුවිලි බැහැර කරමින්, ආර්ය සත්‍යය ධර්මයන් සිහි කරන කෙනාට යි.
මේ හැම දෙනාටමත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ වචනය පිළිපදිමින් ශාසනයේ උපරිම ඵල නෙලා ගන්නා අය බවට පත්වීම පිණිස වාසනාව උදාවේවා!
