අපි හැම කෙනෙක් ම දන්නවා අපිට ලැබිලා තියෙන ලාභය, ප‍්‍රමාණ කරන්ට බැරි, වටිනාකම තක්සේරු කරන්ට බැරි, යමකට සමාන කරලා හිතන්ට බැරි, ලෝකයේ පරම දුර්ලභ ලාභයක්. ඒ තමයි මිනිසත් බව ලැබීම සහ බුද්ධ ශාසනය මුණගැසීම. බුදු සසුනට පිවිසීමට හැකිවිම. අපිට මුණ ගැසුන බුද්ධ ශාසනය සුරක්‍ෂිත වීමට, මේ සසුන තුල සුරක්‍ෂිතභාවය ඇති කරගැනීම පිණිස හැම මොහොතක ම වෑයම් කරන්ට ඕන. උත්සාහ කරන්ට ඕන. මේ ජීවිතය ගෙවිලා අවසන් වෙන්ට මත්තෙන් මේ ශාසනය තුල ස්ථිර වෙන්ට, සසුනෙන් බැහැර නොවෙන විදියට පිළිසරණ උපදවා ගන්ට උත්සාහ කරන්ට ඕන. සසුනෙන් බැහැර වුණොත් අපි හිටියාටත් වඩා භයානක තත්වයකට ඇදගෙන වැටෙනවා. ශ්‍රේෂ්ඨ දෙයක් මුණගැහිලා ඒ ශ්‍රේෂ්ඨ දේ අත්හැර ගන්න කෙනා ඉතා ම භයානක ස්වභාවයට ඇදගෙන වැටෙනවා. ඒක අපි තේරුම් ගන්ට ඕන.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා, “තථාගතයන් වහන්සේගේ වචනය පිළිනොගැනීම බොහෝ කලක් දුක් විපාක විඳින්ට වෙන දෙයක්” කියලා. ඒ නිසා ශාසනයට පැමිණුන අය විදියට, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ වචනය පිළිගත්ත අය විදියට, ඒ වචනය හිස් මුදුනින් දරාගෙන ඒ වචනය තුල පිහිටා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පිළිසරණ තුල ස්ථිර වෙන්ට අපි නිතර, හැම මොහොතක ම උත්සාහ කරන්ට ඕන. එහෙම උත්සාහ කරන කෙනාට ඒ අවස්ථාව පෑදෙනවා. සසුන තුල ස්ථිර බවට පත්වෙනවා. ඒක ධර්මතාවයක්.

අංගුත්තර නිකාය චතුක්ක නිපාතයේ තියෙනවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ පපතිත සූත‍්‍රය. ඒ දේශනාවේ තියෙන කාරණා ගොඩාක් වැදගත් වෙනවා ශ‍්‍රද්ධාසම්පන්න කෙනෙකුට තමන්ගේ ජීවිතය සුරක්‍ෂිත කරගන්ට. ඒ කරුණු අපි ඉගෙනගෙන අනුගමනය කළොත් සසුන තුල ස්ථිර බවට පත්වෙන්ට පුළුවන්. සසුනෙන් ගිලිහිලා නොයන විදියට සසුන තුල සුරක්‍ෂිත වෙන්ට පුළුවන්.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා,

චතුහි භික්ඛවේ ධම්මේහි අසමන්නාගතෝ ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතෝ’ති වුච්චති. කතමේහි චතුහි?

අරියේන භික්ඛවේ සීලේන අසමන්නාගතෝ ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතෝ’ති වුච්චති. අරියේන භික්ඛවේ සමාධිනා අසමන්නාගතෝ ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතෝ’ති වුච්චති. අරියේන භික්ඛවේ පඤ්ඤාය අසමන්නාගතෝ ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතෝ’ති වුච්චති. අරියේන භික්ඛවේ විමුත්තියා අසමන්නාගතෝ ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතෝ’ති වුච්චති.

ඉමේහි ඛෝ භික්ඛවේ ධම්මේහි අසමන්නාගතෝ ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතෝ’ති වුච්චති.

“මහණෙනි, ධර්මයන් හතරක් නොමැති පුද්ගලයා මේ ධර්ම විනයෙන් ගිලිහිලා යනවා” කියලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරනවා. ධර්මතා හතරකින් යුතු නොවන කෙනා මේ ශාසනයෙන් බැහැරට යනවා, ශාසනයෙන් ගිලිහිලා යනවා කියලයි කියා දෙන්නේ.

“මොනවාද ඒ ධර්මයන් හතර? මහණෙනි, ආර්ය වූ සීලයෙන් යුතු නොවන කෙනා මේ ධර්ම විනයෙන් ගිලිහිලා යනවා. මහණෙනි, ආර්ය වු සමාධියෙන් යුතු නොවන කෙනා මේ ධර්ම විනයෙන් ගිලිහිලා යනවා. මහණෙනි, ආර්ය වූ ප‍්‍රඥාවෙන් යුතු නොවන කෙනා මේ ධර්ම විනයෙන් බැහැරට යනවා, ගිලිහිලා යනවා. මහණෙනි, ආර්ය වූ විමුක්තියෙන් යුතු නොවන කෙනා මේ ධර්ම විනයෙන් බැහැරට යනවා, ගිලිහිලා යනවා” කියලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා.

අපිට ඒ කාරණා හතර ගැන හොඳ තේරුමක් තියෙන්ට ඕන. තේරුම් අරගෙන ඒවා අප තුල උපදවාගන්ට උත්සාහ කරන්ට ඕන. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙනවා දෙන්නේ කොහොම ද? ආර්ය වූ සීලයෙන් යුතු නොවන කෙනා ධර්ම විනයෙන් බැහැරට යනවා. ධර්මයෙන් ගිලිහිලා යනවා. ආර්ය වූ සමාධිය නැති කෙනා ධර්ම විනයෙන් බැහැර වෙලා යනවා. ආර්ය වු ප‍්‍රඥාවෙන් තොර කෙනා ධර්ම විනයෙන් බැහැරවෙලා යනවා. ඊලඟට ආර්ය වු විමුක්තියෙන් තොර කෙනා ධර්ම විනයෙන් බැහැරවෙලා යනවා.

එහෙම නම් අපි ආර්ය වූ සීලය, ආර්ය වූ සමාධිය, ආර්ය වූ ප‍්‍රඥාව, ආර්ය වූ විමුක්තිය කියන ධර්මයන් උපදවා ගැනීම පිණිස, ඒ ධර්මයන් ඇසුරු කරමින් වාසය කිරීම පිණිස, හැම මොහොතක ම අත් නොහරින උත්සාහයකින් කැමැත්තකින් වාසය කළ යුතුයි. යම් වෙලාවක ආර්ය වූ සීලය, ආර්ය වූ සමාධිය, ආර්ය වූ ප‍්‍රඥාව, ආර්ය වූ විමුක්තිය කියන ධර්මයන් අපේ ජීවිතෙන් ඈත්වෙනවා නම්, ඒ ධර්මයන්ගෙන් තොර වුණොත්, අපි ශාසනයෙන් ගිලිහිලා යනවා. ඒ ගැන අපි තේරුමකින් වාසය කළ යුතුයි.

අපි මේ ගැන බයක් ඇති කරගත යුතු නෑ. මක් නිසා ද, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ සාසනයේ ස්වභාවය මහා සාගරයට උපමා කරනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා, මේ මහා සාගරය එක පාරට ගැඹුරු වෙන්නේ නෑ. මුලින් ම තියෙන්නේ වෙරළ. ඒ වෙරළ ආසන්නයේ සාගරය ඉතාමත් නොගැඹුරු, ගැඹුරු නැති, සරල ස්වභාවයක් තියෙන්නේ. සාගරය එකපාරට ගැඹුරකට යන්නේ නෑ. ඒ සාගරයේ ස්වභාවය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා, මේ ශාසනයත් ධර්ම විනයත් ඒ වගේ ම යි. එකපාරට ගැඹුරක් නෑ. ඉතා ම සරල මට්ටමෙන් තමයි පටන් ගන්නේ. නමුත් සාගරය ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන්, අනුක‍්‍රමයෙන් ගැඹුර කරා ගිහිල්ලා ඉතාමත් ම ගැඹුරු ස්වභාවයක් දක්වා සාගරය පුළුල් වෙනවා. ඒ සාගරයේ ස්වභාවයක්. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ධර්ම විනයත් ඉතා ම සරල මට්ටමෙන් පටන් ගෙන, ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් අනුක‍්‍රමයෙන් ගැඹුර කරා යන ධර්මයක්.

ඒ ධර්මයේ සීලය, සමාධිය, ප‍්‍රඥාව, විමුක්තිය කියන මේ ධර්මයන් හතර තමයි තියෙන්නේ. මෙයින් තොර දෙයක් නෙවෙයි. සීලය තියෙනවා, සමාධිය තියෙනවා, ප‍්‍රඥාව තියෙනවා, විමුක්තිය තියෙනවා. ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ධර්මයේ තියෙන මූලික ම කොටස්. ඒ කොටස් හතරේ ම ස්වභාවය සාගරය වගේ. සීලය එකපාරට ගැඹුරට යන්නේ නෑ. සමාධියත් එකපාරට ගැඹුරට යන්නේ නෑ. ප‍්‍රඥාවත් එකපාරට ගැඹුරට යන්නේ නෑ. විමුක්තියත් එකපාරට ගැඹුරට යන්නේ නෑ. සාගරය එකපාරට ගැඹුරු වෙන්නේ නෑ වගේ, මේ ආර්ය වූ සීලය, ආර්ය වූ සමාධිය, ආර්ය වූ ප‍්‍රඥාව, ආර්ය වූ විමුක්තිය කියන ධර්මයන් හතරත්, සරල මට්ටමෙන් පටන්ගෙන ක‍්‍රමක් ක‍්‍රමයෙන් ගැඹුර දක්වා ගමන් කරන, දියුණු වෙන, වැඩිය යුතු, ධර්මතා හතරක්. ඒ බව අපි හොඳින් තේරුම් ගත යුතුයි, පිළිගත යුතුයි.

එවිට මේ ධර්මයන් කෙරෙහි බයක් ඇති වෙන්නේ නෑ. එහෙම නැත්නම් මේ ධර්මයන් හතර අපේ ජීවිතය තුල උපදවා නොගත්තොත් අපිට සාසනය තුල පැවැත්මක් නෑ නේද කියලා අනවශ්‍ය බයක් එන්ට පුළුවන් මේ ධර්මයන් හතරේ ස්වභාවය නොදන්නා කෙනාට. ඒ නිසා අපි මූලික වශයෙන් තේරුම් ගතයුතු දේ තමයි, මේ ධර්මයන් හතර අප තුල නැත්නම්, මේ ධර්මයන් හතර උපදවාගෙන මේ ධර්මයන් එක්ක වාසය නොකළොත් ශාසනයෙන් බැහැර වෙනවා. ඒ තමයි මුලික ස්වභාවය. ඊලඟ දේ තමයි, මේ ධර්මයන් හතරේ ස්වභාවය මහා සාගරය වගේ. එකපාරට ගැඹුරක් එන්නේ නෑ. සරලව පටන්ගෙන, ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් ගැඹුර කරා යන ස්වභාවයක් තමයි මේ ධර්මයන්ගේ තිබෙන්නේ.

මේ ධර්මය අපේ ජීවිතේට එකතු කරගෙන, මේ ධර්මයට සම්බන්ධ වෙලා, මේ ධර්මය අපේ ජීවිතයට පමුණුවාගෙන, මේ ධර්මය තුල අපේ ජීවිතේ දියුණු කිරීම පිණිස මොනතරම් පහසුවක්, මොනතරම් අවකාශයක් තියෙනවා ද කියලා අපිට සතුටු වෙන්ට පුළුවන්. ඉතාම පුංචි ළමයි මුහුදු වෙරළට බැහැලා රැල්ලත් එක්ක සෙල්ලම් කරනවා අපි දැකලා තියෙනවා. ඒ අයත් මුහුදේ තමයි ඉන්නේ. නමුත් අපි දන්නවා, කුඩා දරුවෙකුට තියා හැඩිදැඩි මනුස්සයෙකුට වත් හොඳින් පුහුණු වෙලා නැත්නම් මුහුදේ ටික දුරක්වත් යන්ට බෑ. මුහුද එතරම් විශාල, ගැඹුරු, තේරුම් ගන්ට අමාරු, අත්භූත ස්වභාවයෙන් යුක්ත තැනක්.

ඒ වගේ ම තමයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙන සීලය, සමාධිය, ප‍්‍රඥාව, විමුක්තිය කියන ධර්මයන්ගේ පරතෙර ගත්තොත් අතිශයින් ගැඹුරයි. අතිශයින් පුළුල්. හොඳින් නොවැඩූ කෙනෙකුට, හොඳින් විමසා නොදත් කෙනෙකුට ඒ ධර්මයන්ගේ ස්වභාවය ගැන හිතන්ට බෑ. එතරම් ගැඹුරකින්, එතරම් පුළුල් බවකින් යුක්තයි මේ සීලය, සමාධිය, ප‍්‍රඥාව, විමුක්තිය කියන ධර්මයන් හතර. නමුත් මේ ධර්මයන්ගේ ස්වභාවය තමයි මහා සාගරය වගේ. කුඩා දරුවා මහා සාගරයේ වෙරළෙහි රැල්ල ඇසුරු කරගෙන ඉතා ම සතුටින් වාසය කරන්නේ යම් සේද, මේ ශාසනයට ඇතුළු වන නුවණැති කෙනා ශාසනයට ළදරුවෙක් වගේ.

ඒ නුවණ තියෙන කෙනාට රැකවරණය පිණිස තිබෙන දේ තමයි සීලය, සමාධිය, ප‍්‍රඥාව, විමුක්තිය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙන අවම මට්ටමෙන් ඒ ශාසනික ධර්මයන්ට පිවිසෙන්ට පුළුවන්. සාගරය ගැන නොදත් කුඩා ළදරුවා වෙරළ ආසන්නයේ තිබෙන සාගරය සමඟ මුහුවෙන්නා වගේ, මුහුවෙලා සතුටු වෙන්නා වගේ, නුවණැති කෙනාට මේ ධර්මයන් හතරට පැමිණිලා මේ ධර්මයන් ඇසුරු කරගෙන ආරම්භක අවදියේ පටන් සතුටුවෙන්ට පුළුවන්. සතුටුවෙමින් තමන් ධර්මය තුල සිටින බව තේරුම් ගනිමින් වාසය කරන්ට පුළුවන්.

ඒ විදියට පුරුදු කරමින්, ක‍්‍රමානුකූලව අනුක‍්‍රමයෙන් අඛණ්ඩව පුරුදු කරලා, මේ ධර්මයන්ගේ ගැඹුරට ම, පරතෙරට ම යන්ට පුළුවන්කමක් තියෙනවා. අපට ඒ සඳහා ලොකු අවකාශයක්, ලොකු ඉඩකඩක්, ලොකු සහනයක් මේ ධර්මය තුල තියෙනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා, ශ‍්‍රද්ධාවට පත්වුණ කෙනා, ශ‍්‍රද්ධානුසාරී කෙනා, සෝතාපන්න නොවී කළුරිය කරන්නේ නෑ කියලා. ඒ වගේ ම තමයි සෝතාපන්න වුණ කෙනා ඒකාන්තයෙන් ම නිවන අවබෝධ කරනවා. එයා ප‍්‍රමාදයට පත්වුණොත් භව හතක් දක්වා පමණ ම යි ප‍්‍රමාද වෙන්නේ. නමුත් ඒ ප‍්‍රමාදය තුලත්, ඔහු දුක් සහිත ලෝකවල උපදින්නේ නෑ කියලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒකාන්ත කොට, ස්ථිර වශයෙන් ම, සහතික කොට ප‍්‍රකාශ කරනවා.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ඒ ප‍්‍රකාශය ගැන බලවත් විශ්වාසය උපදවාගෙන, බලවත් සතුට ඇති කරගෙන ඒ මහා සාගරය වගේ ඉතා සරලව පටන්ගෙන අතිශය ගැඹුරක් දක්වා යන, අතිශය පුළුල් ගම්භීර වු මේ ආර්ය වූ සීලය, ආර්ය වූ සමාධිය, ආර්ය වූ ප‍්‍රඥාව, ආර්ය වු විමුක්තිය කියන උතුම් ධර්මයන් හතර ගැන අපි තේරුම් අරගෙන, ඒ ධර්මයන් හතරට අපි පැමිණෙන්ට ඕන. ඉතා ම සරළ මට්ටමෙන් ඒ ධර්මයන් ඇසුරු කරගෙන, ඒ ධර්මයන් අතිශය ගෞරවයෙන් යුක්තව පරිහරණය කරමින්, ඒ ධර්මයන් තුල වාසය කළොත්, හැම මොහොතක ම ඒ ධර්මයන් තේරුම් ගනිමින්, අපේ ජීවිතයෙන් බැහැර නොවෙන විදියට පුරුදු කරගත්තොත් අපට රැකවරණය, පිළිසරණ ලබන්ට පුළුවන්. මේ ධර්මයන්ගේ පරතෙරට යන්ට පුළුවන් දවසක් එනවා. ඒක කවදාවත් වරදින්නේ නෑ.

ඒ නිසා මේ ධර්මයන් හතර උපදවාගන්ට උත්සාහ කරන්න. ඒ ධර්මයන් හතර තමන් තුල තේරුම් ගනිමින්, ඒ ධර්මයන් ආරක්‍ෂා කරගෙන, ඒ ධර්මයන්ගේ මහත් බවට, විපුල බවට, පරිපූර්ණ බවට පත්විම පිණිස බලවත් වූ ආසාව උපදවාගන්ට කාටත් හැකිවේවා! මහා සාගරය සරලව, වෙරළෙන් පටන්ගෙන අනුක‍්‍රමයෙන් ගැඹුරු වෙමින් අතිශය ගැඹුරක් දක්වා, අතිශයින් පුළුල් ස්වභාවයක් දක්වා මහා සාගරය වැඩෙන්නේ යම් සේද, පවතින්නේ යම් සේද, මේ ධර්මයන් හතරත් අන්න එලෙස ම යි කියන විශ්වාසය ඇති කරගෙන, මේ ධර්මයන් ගැන ගෞරවයක්, සතුටක්, මේ ධර්මයන් පුරුදු කරගැනීම ගැන භය රහිත බවක්, නිර්භය බවක් උපදවාගන්ට කාටත් වාසනාව ලැබේවා!

– පූජ්‍ය නාවලපිටියේ අරියවංශ ස්වාමීන් වහන්සේ