ප‍්‍රමාද නොවී ශ්‍රේෂ්ඨ වූ නිරාමිස සැපයට පැමිණෙමු
සදහම් ලිපිය
අපිට ලෝකයේ තියෙන අතිශයින් ම දුර්ලභ, වචනයෙන් ප‍්‍රකාශ කරන්ට බැරි තරම් දුර්ලභ ලාභයන් ලැබිලා තියෙනවා. ඒ තමයි බුදුරජාණන් වහන්සේ පහළ වුණු කාලයක මිනිස් ලොව ඉපදිලා, ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනය අපිට මුණගැහිලා තියෙනවා. ඒ ධර්මය මුණගැහිලා තියෙනවා. කළ්‍යාණ මිත‍්‍ර ඇසුර ලැබිලා තියෙනවා. මේ දුර්ලභ දේවල් මුණුගැසුනු අපි, ඒ දුර්ලභ දේවල් වලින් ඵල ප‍්‍රයෝජන ලබන්ට උත්සාහ කරන්ට ඕන.
සාමාන්‍ය මනුෂ්‍යයාට මේ ලෝකයේ සුලභව තියෙන දේ මුණගැහෙනවා. ලෝකයේ සුලභව තියෙනවා; රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස. ඒවා හැම තැනක ම තියෙනවා. දෙවියන් අතරත් තියෙනවා, බඹ ලොවත් තියෙනවා, මනුලොවත් තියෙනවා, තිරිසන් ලෝකයේ, ප‍්‍රරේත ලෝකයේ, නිරයේත් තියෙනවා. අතීත අනාගත වර්තමාන, මේ හැම කාලයකදී ම රූප, ශබ්ද ගන්ධ, රස, පහස තියෙනවා. ඒවා සුලභයි. පුහුදුන් මිනිසුන්, ධර්මය නොදත් අය, මේ සුලභව තිබෙන දේවල් වටිනා දේවල් විදියට කල්පනා කරනවා. ඒ මත්තේ ම ජීවිතය කැප කරනවා. සුලභ දේවල්, වටිනා දේවල් කියලා හිතලා, ඒවා ම රැස් කර කර, ඒවා ගැන ම කතාබස් කරමින්, ඒවා ම පතමින් ජීවත් වෙනවා. ඒ අයට ධර්මය තුල ලොකු දියුණුවක්, ලොකු යහපතක්, ලොකු ලාභයක් උපදවා ගන්ට බැරුව හිස් අතින් ම කළුරිය කරලා, ආයෙත් සසර දිගින් දිගට ම යන්ට සිද්ධ වෙනවා.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය අසා දැනගත් නුවණැති අය, ඒ සුලභව මුණ ගැහෙන දේ ඉක්මවා, ඒවාට කිසිසේත් සම කරන්ට බැරි, ලෝකයට පහළ වන අතිශයින් දුර්ලභ ලාභයන් ගැන දැනගන්නවා. බුදු කෙනෙක් පහළ වෙලා තමයි ‘ලෝකයේ දුර්ලභ දේවල් මේවායි’ කියලා දේශනා කරන්නේ. ඒ ධර්මය අහලා ඒ තුලිනුයි අපි දැනගන්නේ ලෝකයේ පහළ වෙන දුර්ලභ දේවල් ගැන. පළවෙනි දුර්ලභ දේ තමයි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පහළ වීම. ඊලඟට ශ‍්‍රී සද්ධර්මයේ පහළ වීම. ඊලඟට ආර්ය මහා සඟරුවනේ පහළ වීම. ඒවා ලෝකයේ පරම දුර්ලභ දේවල්. ඒ වගේම මනුස්ස ජීවිතයක් ලැබීම, මනුස්ස ජිවිතයක් ලැබුණ කෙනාට පැවිදි වෙන්ට ලැබීම. මේවා අතිශයින් දුර්ලභ දේවල් විදියටයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙන්නේ.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙන මේ දුර්ලභ දේවල් ගැන දැනගත්තොත්, එහි දුර්ලභ භාවය තේරුම් ගත්තොත්, එමඟින් ලොකු ප‍්‍රඥාවක් ඉපදිලා. ධර්මය නොදත් කෙනා, දුර්ලභ දේවල්, වටිනා දේවල් විදියට කල්පනා කරන්නේ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස. නමුත් ධර්මය දන්න කෙනා, ධර්මය කෙරෙහි පැහැදීමෙන් යුක්ත කෙනා, බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වා දුන්න දුර්ලභ දේවල්, දුර්ලභ දේවල් විදියට ම තේරුම් ගන්නවා.
ඒ විදියට තේරුම් ගත් කෙනා විශ්මයට පත්වෙනවා, පුදුමයට පත් වෙනවා, එයා තුළ ප‍්‍රබෝධය ඇති වෙනවා. එයා සතුටු වෙනවා, ‘මම වාසනාවන්ත කෙනෙක්. මේ ලෝකයේ නොඇසූ ධර්මය මට අහන්ට ලැබුණා, නොදත් දෙයක් මට දැනගන්ට ලැබුණා’ කියලා. මේ කරුණ සුළුපටු නෑ. ‘භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ වචන මාත‍්‍රයක වුණත් අර්ථය සුළුපටු නෑ. වටිනාකම කියලා නිම කරන්ට බෑ’ කියල කල්පනා කරන්න. මේ ලෝකයේ පුහුදුන් මිනිසුන්, ධර්මය නොදත් මිනිසුන් වටිනාකමක් ලබාදුන්, ප්රිය රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස ආදියේ නොවටිනා බව, ඒවායේ නොවැදගත් බව, ඒවා අවතක්සේරු කරන්ට පුළුවන් දේවල් බව, ධර්මය දන්නා නුවණැත්තා තේරුම් ගන්නවා, කල්පනා කරනවා. එපමණකින් ම ජීවිතයේ විශාල පරිවර්ථනයක් සිදුවෙනවා.
ඒ නුවණැති කෙනා, ධර්මය දැනගන්ට පෙර ගතකළ ජීවිතය ගැන සතුටු වෙන්නේ නැ. ලෝකයේ ඉතා සුලභ රුප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස කියන දේවල් අගය කරමින්, ඒවා පතමින්, ඒවා වර්ණනා කරමින් ගතකළ කාලය ගැන, ඒ ආකල්ප ගැන සතුටු වෙන්නේ නෑ. ධර්මය දන්න කෙනා, ඒ ආකල්ප බැහැර කරනවා. තමන් තුළ තිබුණු නොදන්නා කම ගැන ලැජ්ජා වෙනවා. පිළිකුල් කරනවා. සංවේගයක් ඇති කරගන්නවා. ‘මම දන්න කෙනෙක් වගේ වාසය කළාට, නොදන්නාකම පමණයි මට තිබුණේ’ කියලා තමන් තුල තිබුණු ආකල්ප ගැන කළකිරෙනවා, ලැජ්ජාවක් ඇති කරගන්නවා. ඒ විදියට ධර්මය තුළ පෙන්වා දෙන සත්‍යයට නොගැලපෙන අගය කිරීම්, ප‍්‍රාර්ථනා සියල්ලක් ගැන ම ධර්මය තේරුම් ගත්ත කෙනා කලකිරෙනවා, අප‍්‍රසන්න භාවයක් ඇති කරගන්නවා.
එතැන් පටන් අතීත ජීවිතයට යළි ගමන් කරන්නේ නෑ. අලුත් ජීවිතයක් ඉපදෙනවා. අතීතයේ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස වර්ණනා කරමින්, ඒවා පතමින්, ඒවායේ ඇලී ගැලී ගුණ කියමින් සිටි පුද්ගලයා, ධර්මය අසා දැනගැනීමෙන් ඒ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහසට වඩා අතිශය වටිනා, අතිශය දුර්ලභ ලාභයන් අපට ලැබුණා කියලා එයින් සතුටු වෙලා අර දුර්වල හීන දේවල් සිතෙන් බැහැර කරලා වාසය කරනවා.
එපමණකින් ම ඒ නුවණැත්තාට විශාල සුවයක්, විශාල පහසුවක්, විශාල නිදහසක්, සිතෙන් කයෙන් දෙකෙන් ම ස්පර්ශ කරන්ට පුළුවන්කම ලැබෙනවා. විශාල බරක් පැත්තකට දැම්මා වගේ අතිශය පහසුවක් ලබන්ට පුළුවන්කම ලැබෙනවා. ඒ තමයි ධර්මයෙන් ලබන සැපය, සුවය, පහසුව, නිදහස, විවේකය. එබදු විවේකයක්, එබදු නිදහසක් ලබන්ට උත්සාහ කරන්ට ඕන.
බලන්න අපි ඉගෙන ගත්තේ ධර්ම මාත‍්‍රයයි. ඒ ධර්ම මාත‍්‍රය තුල අප ලැබූ අවබෝධය, අප ලැබූ නිදහස, වචන කෝටියකින් වත් ප‍්‍රකාශ කරන්ට බෑ. එතරම් සුවිශාල, උසස් නිදහසක්, විවේකයක්, සුවයක් ලබන්ට පුළුවන් අර ධර්ම මාත‍්‍රය තේරුම් ගත්ත කෙනාට. නමුත් අපි ධර්මය ගොඩාක් ඉගෙන ගත්තා කියලා හිතමු. අපි හිතමු සුත‍්‍ර පිටකයේ ඔක්කොම ඉගෙන ගන්නවා, අභිධර්ම පිටකයත් ඉගෙන ගන්නවා, විනය පිටකයත් ඉගෙන ගන්නවා. නමුත් අපි කලින් සඳහන් කළ මේ මූලික ධර්ම මාත‍්‍රය තේරුම් නොගත්තොත්, ඉන් ලබන සැපය, සුවපහසුව ලබන්ට බැරිවෙලා යනවා.
ඒ දුර්ලභ වූ ලාභයන් තේරුම් නොගෙන, ඒ තුල ගැබ්වී තියෙන අතිශයින් මහා ලාභයන් ලබන්ට බෑ. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පහළ වීම, සද්ධර්මයේ පහළ වීම, ශ‍්‍රාවක සංඝරත්නයේ පහළ වීම, මිනිස් ජීවිතය ලැබීම, පැවිදි වීමට ලැබීම, මේ දුර්ලභ ලාභයන් තේරුම් නොගත් කෙනා එයින් උපදවන මහා ලාභයන් වලට හිමිකරුවෙක් වෙන්නේ නැ. මේ පරම දුර්ලභ දේවල්, පරම දුර්ලභ දේවල් විදියට තේරුම් ගැනීම ම තමයි ශාසනය තුළ සුවපහසු ජීවිතයක් උපදවන්ට තියෙන පළවෙනි පියවර. එබඳු තේරුමකින් යුක්ත කෙනා ශාසන ප‍්‍රතිලාභයට හිමිකරුවෙක් වෙනවා. ශාසනයේ ලබන්ට පුළුවන් ඉහල ම සැපය, නිදහස් ජීවිතය උපදවාගන්ට වාසනාවන්තයෙක් බවට පත්වෙනවා.
ධර්මය නොදත් කෙනාගේ සිතේ, රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස කියන දේවල් වලට ලොකු වටිනාකමක් තියෙනවා. ජීවිතයට වඩා මේවාට මිනිස්සු කැමතියි. ධර්මය නොදත් නිසා තමන්ගේ ජීවිතේට දෙන්නෙත් දෙවෙනි තැන. ඇතැමුන් ඒවා මත්තේ ජීවිතය නැති කරගන්නවා. කෝලාහල කර ගන්නවා. තමන්ගේ ජීවිතයත්, අනුන්ගේ ජීවිතත් විනාශ කරලා දානවා. ධර්මය දන්න කෙනා ඒක තේරුම් ගන්නවා. තේරුම් අරගෙන හීන දේවල්, හීන දේවල් විදියට කල්පනා කරනවා. දුර්වල දේවල්, දුර්වල දේවල් විදියට කල්පනා කරනවා. නොවැදගත් දේවල්, නොවැදගත් දේ විදියට කල්පනා කරනවා. සුලභ දේවල්, සුලභ දේ විදියට කල්පනා කරනවා. ඔහු අතිශයින් දුර්ලභ දේවල්, අතිශයින් දුර්ලභ දේවල් විදියට කල්පනා කරනවා. අතිශයින් උසස් දේවල්, අතිශයින් උසස් දේවල් විදියට කල්පනා කරනවා. ශ්‍රේෂ්ඨ දේ ශ්‍රේෂ්ඨ දේ විදියට කල්පනා කරනවා. සැප උපදවන දේ, සැප උපදවන දේ විදියට කල්පනා කරනවා. එබඳු ශ්‍රේෂ්ඨ දේ මුණ්ගැසුන කෙනා තමා ගැන ම සතුටු වෙනවා. තමන්ගේ ජීවිතේ ගැන සතුටු වෙනවා. ඒක අර සුලභ දේවල් මුණගැසීමෙන් එන සතුට වගේ නෙවෙයි.
සුලභ දේවල් වලින් සතුටු වෙනකොට, ඒ සතුටු වෙන්නේ, රුප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස මුල් කරගෙනයි. ඒකට කියනවා ‘ආමිසයෙන් උපදින සතුට’ කියලා. නමුත් ඒ සුලභ දේවල් ඉක්මවා ගියපු දුර්ලභ දේවල් මුණගැසුන කෙනා, දුර්ලභ දේ දුර්ලභ දේ විදියට තේරුම් ගත්තොත්, එහි ශ්‍රේෂ්ඨත්වය තේරුම් ගත්තොත්, එබඳු දුර්ලභ වූ, ශ්‍රේෂ්ඨ වූ දේ මුණගැසීම ගැන සතුටක් ඇති වෙනවා. ඒ සතුට රුප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස ඇසුරු කරගෙන උපදින සතුට නෙවෙයි. එහෙනම් ඒ සතුට, ආමිසයෙන් තොර සතුටක්. ‘නිරාමිස’ වූ සතුටක්. ඒ සතුට මුදලෙන් හෝ වෙන භෞතික දේකින් හෝ වෙනත් වචන වලින් හෝ විග‍්‍රහ කරන්ට බෑ. මොනතරම් ආමිස සැප තිබුණත්, ඒ ආමිසයෙන් තොරව ලැබෙන සැපයට සම කරන්ට පුළුවන්කමක් නෑ,. ඒ නිසා පරම දුර්ලභ ලාභයන් ලැබුණා කියලා සතුටු වෙන කෙනා, ඒ ලාභය අත්හැර ගන්නේ නැතිව, ඒ තුලින් උපදින සියලූ ම ප‍්‍රතිලාභ ලබන්ට තරම් වාසනාවන්ත කෙනෙක් වෙනවා.
මේ කරුණ හොඳින් තේරුම් ගන්ට උත්සාහ කරන්න. මේ කරුණ තේරුම් ගන්ට බැරි වීම නිසා තමයි ලෝකේ බොහෝ මිනිසුන් යලි දුක් සහිත ලෝක වලට යන්නේ. මේ කරුණ තේරුම් ගැනීමෙන්, ධර්මයට පැමිණීම පිණිස පළවෙනි, මූලික පියවරට පැමිණෙනවා. එය අතහැරලා එතනින් ඉදිරියට යන්ට පුළුවන්කමක් ලැබෙන්නේ නෑ. අතීතයේ පවා යම් කෙනෙක් ධර්මයට පැමිණුනා නම් එතන තමයි දොරටුව. ඒ දොරටුවට නොපැමිණ වෙන තැනකින් ධර්මයට පැමිණෙන්ට බෑ.
ආමිසයෙන් තොර වූ, නිරාමිස සැප ලෝකයට උපදින කලක ඒ ආමිසයෙන් තොර වූ සැප ගැන තේරුම් ගන්නවා නුවණැති අය. එතකොට ආමිස සැප නොවැදගත් කියලා එයාට තේරෙනවා. එහි වටිනාකමක් නෑ කියලා තේරුම් ගන්නකොට හිතෙන් අත්හැරෙනවා. නොවටිනා දේ, නොවටිනා දේ විදියට කලපනා කරනවා. බොහෝ අය මේ කරුණ නුවණින් කල්පනා නොකිරීම නිසා තමයි ප‍්‍රමාදයට පත්වෙන්නේ. ප‍්‍රමාදයට පත්වුණ කෙනාගේ සිතේ පවතින්නේ ම, කලින් තමා අගය කළ දේවල් ම යි. ඔහු සිත කය වචනය කියන තුන් දොර ම හසුරුවන්නේ මේ ප්රිය වූ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස ඔස්සේ යි. ආමිසය තුල සැපක් සොම්නසක් තියෙනවා තමයි. නමුත් ඒ සැප සොම්නස දුකෙන් අවසන් වෙන එකක්. නමුත් නිරාමිස වූ සැපය, සැපයකින් ම යි අවසන් වෙන්නේ. ඒ නිසා නිරාමිස සැපය ශ්‍රේෂ්ඨයි.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩ සිටි කලයේ පවා මේ දේ සිද්ධ වුණා. භික්‍ෂුන් වහන්සේලා පිරිසක් එක්තරා ගම්මානයක් ආසන්නයේ වනාන්තරයේ වාසය කළා.
එක් රාත‍්‍රියක ඒ ගම්මානයේ පිරිසක් විනෝද වෙන ශබ්දයක් ඇහුනා. එතන සිටි භික්ෂුවක්, “අයියෝ අපිට මේක නැතිවුණා. අපි නැසුනා. අපිට මේ සැප නැති වුණානේ” කියල අඬලා, විලාප දුන්නා. එතකොට ඒ අසල හිටපු දෙවි කෙනෙක් ඇවිල්ලා ඒ අයට සිහිය උපදවනවා. එතකොට ඒ භික්ෂුව යලි සිහිය උපදවාගෙන ධර්ම මාර්ගයට පැමිණුනා.
ඒ නිසා මේ රුප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස කෙරෙහි ඇලී ගැලී වාසය කරන කෙනා, තමන්ට මුණගැසුණ දුර්ලභ දේවල් තේරුම් නොගත්තොත්, කලින් වටිනවා කියලා හිතපු ප්රිය දේවල් ඔස්සේ ම සිත කය වචනය හසුරුවනවා. ඒ ජීවිතයෙන් අර්ථයක් ලබන්ට බෑ. ධර්මයෙන් ප‍්‍රතිලාභයක් ලබන්ට බෑ. සිත සංසිඳෙන්නේ නෑ.
ඒ නිසා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කොට වදාළ මේ දුර්ලභ ලාභයන් වන, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පහළ වීම, ශ‍්‍රී සද්ධර්මයේ පහළ වීම, ආර්ය මහා සංඝරත්නයේ පහළ වීම, මිනිස් ජීවිතය ලැබීම, පැවිදි ජීවිතය ලැබීම ආදී කරුණු වල දුර්ලභ බව, ශ්‍රේෂ්ඨ බව තේරුම් ගෙන, මේ ශාසනය තුලින් ලබන්ට පුළුවන් උසස් ම සැපය ලබන්ට හැමදෙනාට ම දුර්ලභ වූ භාග්‍යය උදා වේවා!
