අපි සමථයත් විදර්ශනාවත් කියන භාවනා දෙක ම පුරුදු කරන්ට ඕන. සමථය, විදර්ශනාව කියන භාවනා අර්ථ විදියට වෙනස් වගේ ම, ඒවායේ සමාධි වල ස්වභාවයත් එකිනෙකට වෙනස් කියලා අපි තේරුම් ගන්ට ඕන.

ඒවායින් ඇතිවන ප‍්‍රතිලාභය, ප‍්‍රයෝජනය එකිනෙකට වෙනස්. නමුත් ආරම්භයේ දී ඒ සමාධි වැඩෙන මූලික ස්වභාවය, වැඩෙන රටාව එක වගෙයි. ඒ නිසා අපි ඒ රටාව තේරුම් ගන්ට ඕන. ඒ රටාව තේරුම් ගත්තොත් සමාධිය ක‍්‍රමාණුකූලව දියුණු කරගන්ට අපට පුළුවන්කමක් තියෙනවා.

සමථය මඟින් ඇතිවන සමාධිය, විදර්ශනාවෙන් ඇතිවන සමධියට වඩා වෙනස්. ඒ භාවනා දෙකෙන් එක ම විදියේ සමාධි ඇති කරගන්ට බෑ. ඒ සමාධි එක සමාන නෑ. ඒක අපි තේරුම් ගන්ට ඕන. දෙයාකරයකින් ඒ සමාධි පුරුදු කරගත යුතුයි. නමුත් ඒ සමාධි වල වෙනස්කම් තිබුණා වුණත්, ඒ සමාධි වල මූලික අවස්ථා දියුණු වෙන්නේ එක රටාවකට යි.

මුලින් ම අපි සමථය, විදර්ශනාව කියන භාවනා දෙක ම පුරුදු කරන්ට ඕන. මේ භාවනාවන් පුරුදු කරනකොට, ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් අකුසල් අඳුරගෙන බැහැර කරන්ට ඕන. ඒ කියන්නේ නීවරණ දුරු කරගන්ට ඕන. නීවරණ දුරු වෙන්ට නම් නීවරණ වලට ආහාර නොලැබෙන විදියට කටයුතු කළ යුතුයි. ඒ තමයි ආරම්භය. ඒ අකුසල් බැහැර කිරීමත් සමඟම හිතේ නැවුම් බවක්, ප‍්‍රබෝධයක්, අලුත් බවක් හටගන්නවා. හිත ප‍්‍රමුදිත බවට පත්වෙනවා. ප‍්‍රමුදිත යි කියලා කියන්නේ නීවරණ වලින් ලැබෙන පීඩා දුරු වූ ස්වභාවය යි. ඊට පස්සේ ඉතා ම පහසුවෙන් භාවනාව කරගෙන යන්ට පුළුවන්. නීවරණ රහිත වීමෙන් හිත විවේකයට පත්වෙනවා. ඉතාම විවේකයෙන් ඒ භාවනාව කරගන්ට පුළුවන්. මේ විදියට භාවනා කරගෙන යනකොට ප‍්‍රීතිය ඇති වෙනවා. ඊට පස්සේ ප‍්‍රීතියෙන් යුක්තව භාවනාව කරගෙන යනවා. ඊට පස්සේ ප‍්‍රීතිය නැති වෙලා කය සැහැල්ලු වෙනවා. ඒ සැහැල්ලු කය සහිතව තවදුරටත් සුවපහසුවෙන් භාවනාව කරගෙන යන්ට පුළුවන්. ඊට පස්සේ එයාගේ සිතට සැපය ඇතිවෙනවා. දැන් එයා සැප සේ භාවනාව කරගෙන යනවා. මේ විදියට සැපවත් වු සිතින් භාවනාව කරගෙන යන කෙනාට සමථ-විදර්ශනා ධර්මයන් උපදිනවා. පිහිටනවා. එතන තමයි බලවත් සමාධිය ඇතිවෙන්නේ.

සමථය හෝ වේවා, විදර්ශනාව හෝ වේවා, ඒ කුමන භාවනාවකින් හෝ සමාධිය ඇතිවෙන පිළිවෙල එය යි. ඒ රටාව අනුපිළිවෙලට මතක තියාගන්න. ඒවා හොයන්ට යන්න එපා. භාවනාව කරගෙන යනකොට ඒවා තේරෙයි. තේරෙනකොට හඳුනගන්න. ඒවා හොය හොයා භාවනා කළොත් එයාට භාවනාව දියුණු කරගන්ට බෑ.

ඒක හරියට ‘ඈත බලාගෙන පයින් යන්වා වගේ’ දෙයක්. පාරේ ඈත බලාගෙන පයින් යන කෙනෙකුට මොකද වෙන්නේ? එයා අනතුරට ලක්වීමේ ඉඩකඩ වැඩියි. කකුල් දෙක දිහා බලාගෙන ගියොත් මොකද වෙන්නේ? එයාටත් අනතුරු වෙනවා. ඒ නිසා, සුදුසු දුර බලාගෙන යන්ට ඕන.

තමන් ඉන්න වටපිටාව තමයි දැකගෙන යා යුත්තේ. අවශ්‍යයි නම් ඈත බලන්ටත් පුළුවන්කම තියෙන්ට ඕන. ඒ කියන්නේ හැම වෙලාවේ ම ඈත බලාගෙන යනවා කියන එක නෙවෙයි. ඈත බලන විදිය තමයි කලින් සඳහන් කළේ. ‘භාවනාව වැඩෙන්නේ මෙහෙමයි’ කියලා ඒ වැඩෙන රටාව හඳුනගන්නවා. නමුත් ඒ දිහා බල බලා යන්නේ නෑ. බල බලා යන්නේ තමන් කරන තැන යි. තමන් ඉන්නේ කොතනද, අන්න එතන පුරුදු කරගෙන යන්න. එතකොට අදාළ තැන පහු කරනකොට තේරෙයි ‘මම දැන් ඉන්නේ මෙතන’ කියලා. තමන් ප‍්‍රමුදිතව ඉන්නකොට තේරෙයි ‘මම දැන් ප‍්‍රමුදිතව ඉන්නේ’ කියලා. නැත්නම් භාවනාව පටන්ගත්ත ගමන් ‘ප‍්‍රීතිය කෝ? සැපය කෝ?’ කිය කියා හෙව්වොත් මොකද වෙන්නේ? කවදාවත් භාවනා අරමුණට හිත ගන්ට බෑ. එයා සිහින මාලිගාවක් මව මවා ඉඳියි. ඒ නිසා මේ භාවනා වැඩෙන රටාව හඳුනගන්න. මාර්ගයේ ඈත බලමින් ඉන්ට එපා. ‘මම දැන් මෙතන ඉන්නේ’ කියලා ඉන්න තැන හඳුනගන්න.

අපි මඟ සලකුණු විතරයි මුලින් අඳුනගන්නේ. මඟ සලකුණු හඳුනගන්නවා, දැනගන්නවා. ඔහු භාවනා කරමින් මඟ වඩනකොට ඒ සලකුණු පෙනෙයි. ‘ප‍්‍රමුදිතභාවය කියන්නේ මේකයි, ප‍්‍රීතිය කියන්නේ මේකයි, පස්සද්ධිය කියන්නේ මේකයි, සැපය කියන්නේ මේකයි’ කියලා තමාට ම තේරෙයි. ඒවා මුලින් ඉගෙන ගත්තාට, ඒව හොය හොයා ඉන්ට එපා. අපට කරන්ට තියෙන්නේ අකුසල් ටිකෙන් ටික බැහැර කරමින් (පෙර ලිපි බලන්න), ඒ භාවනා අරමුණ හොඳින් පවත්වාගෙන යාම පමණයි. එතකොට අපේ හිත ටිකෙන් ටික වැඩෙන්ට වැඩෙන්ට, ඒ භාවනා අරමුණේ සිත පිහිටන්ට පිහිටන්ට, ඒ අදාල මඟ සළකුණු මුණගැහෙයි. ඒවා පහුකරගෙන හිත වැඩෙයි.

ඒ කරුණු මතක තියාගෙන, කලබල නොවී ටික ටික පුරුදු කරගන්න. එතකොට යම් දවසක හොඳින් සමාධිය දියුණු කරගෙන මේ ධර්මයෙන් ප‍්‍රයෝජන ගන්ට අවස්ථාවක් ඉපදෙයි. සියලු දෙනාට ම තෙරුවන් සරණයි!

(අපි ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කරමු – 9 වන කොටස)

– පූජ්‍ය නාවලපිටියේ අරියවංශ ස්වාමීන් වහන්සේ