සතර ඉරියව්වේදී ම අපේ සිතේ අකුසල විතර්ක හටගන්ට පුළුවන්. අපි වාඩිවෙලා භාවනා කිරීමෙන් පමණක් අකුසල විතර්ක දුරු කරන්ට කල්පනා කළොත් පුළුවන් වෙයි ද? බෑ. අපි හිතන්නේ ඉඳගෙන භාවනා කිරීමෙන් පමණයි අකුසල් දුරු කරන්ට තියෙන්නේ කියලා. නමුත් අපට ඉඳගෙන භාවනා කරන්ට ලැබෙන්නේ දවසේ පුංචි වෙලාවයි. අනෙක් වැඩි කාලයක් ම අපි වෙනත් කටයුතු කරමින් ඉන්නේ. සාමාන්‍ය කටයුතු කරන වෙලාවන් වලදී හිතේ නොයෙකුත් ආකාරයේ අකුසල් හටගන්නවා නේද? ඒ අකුසල් බැහැර කරගන්නේ නැතිව ඒ අකුසල් වලට යටවෙලා ම අපි වාසය කළොත්, පුංචි වෙලාවක් වත් වාඩිවෙලා භාවනා කරන්ට පුළුවන් වෙයි ද? බැහැ. හේතුව අපි වැඩි වෙලාවක් භාවනා කිරීම නෙවෙයි කරන්නේ. ඉඳගෙන භාවනා කරන්ට ලැබෙන්නේ පුංචි වෙලාවක්. අනෙක් හැම වෙලාවක ම අපි වෙන මොනවාහරි කටයුත්තක් කරනවා.

අපට වැඩියෙන් ම අකුසල විතර්ක එන්නේ ඉඳගෙන භාවනා කරන වෙලාවලදී ද? අනෙකුත් සාමාන්‍ය කටයුතු කරන වෙලාවන් වලදී ද? වැඩි වෙලාවක් අපි ගත කරන්නේ ඉඳගෙන භාවනා කරමින් නෙවෙයි. වැඩි වෙලාවක් අනෙකුත් කටයුතු කරමින් ගත කරන්නේ. එතකොට අකුසල විතර්ක බොහෝ විට ඇතිවෙන්නේ ඒ අනෙකුත් වෙලාවන් වලදී යි. ඒ ගැන අවධානය යොමු නොවෙන නිසා ඒක තේරෙන්නේ නෑ.

සිතේ තියෙන අකුසල විතර්ක බැහැර වීමෙන් තමයි සමාධියක් උපදවාගන්ට පුළුවන්කම තියෙන්නේ. සමාධියක් උපදවා ගැනීමෙන් අකුසල විතර්ක බැහැර කරනවා නෙවෙයි. අකුසල විතර්ක තියෙද්දී ම සමාධියක් උපදවාගන්ට බෑ. අපට ඕන සමාධියක් උපදවාගන්ට ද එහෙම නැත්නම් අකුසල විතර්ක බැහැර කරන්ට ද? අකුසලය තුල හිටියොත් තමයි අපට දුක් සහිත ලෝක වලට යන්ට වෙන්නේ. නමුත් අපි හිටගෙන වේවා, ඉඳගෙන වේවා, නිදාගෙන වේවා, ඇවිදිමින් ඉන්නකොට වේවා, සිතට එන අකුසල විතර්කය හඳුනාගෙන බැහැර කළොත් කුසලයන් තුල හිත පවතිනවා. එතකොට අපි කොයි මොහොතේ මළත් ආරක්ෂා වෙලා.

එබඳු ආරක්ෂාවක් සඳහා අප තුල ඇති විය යුතු පළවෙනි ම ගුණධර්මය තමයි, මේ ධර්මය කෙරෙහි විශ්වාසය. ඒ නිසයි නිවන් මඟ ගැන අපට හොඳ වැටහීමක් තිබිය යුතුයි කියන්නේ. මේ ධර්මය අපි විශ්වාස කළා නම්, ‘මේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අවබෝධය’ කියලා, එය ම යි ශ‍්‍රද්ධා බලය. මේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අවබෝධය කියලා අදහාගත්තා නම් එපමණකින් ම අපට නිවන් මඟ ගැන බලවත් විශ්වාසය ඉපදිලා. නිර්භය භාවය ඉපදිලා.

යමෙක් පාරේ ඇවිදගෙන යනකොට හිතේ කාම විතර්කයක් ඉපදෙනවා. ඒ කාම විතර්කයට යටවෙලා හිටියොත්, දිගින් දිගටම ඒ කාම විතර්කයට යටවෙලා හිටියොත් සිල් රැකෙයි ද? සිල් බිඳෙයි ද? සිල් බිඳෙනවා.

එතකොට එයා ‘මේ පාරේ යන ගමන් මේක දුරුකරලා හරියන්නේ නෑ. මං වාඩිවෙලා ම තමයි මේක දුරුකරන්ට ඕන’ කියලා ඒ අකුසල විතර්කය තියෙන්ට අරිනවා. ‘ඉඳගෙන තමයි සමාධිය ඉපදෙන්ට තියෙන්නේ. යන ගමන් මේක දුරුකරලා හරියන්නේ නෑ’ කියලා හිතලා, ‘මං ගෙදර ගිහින් දුරු කරන්නම්’ කියලා හිතන් ඉන්නවා. අපි දිනයි ද? මාරයා දිනයි ද? එයාට ගෙදර ගිහිල්ලා භාවනා කරන්ටවත් හිත දෙන්නේ නෑ. සිත කෙළෙසිලා ඉතා දුකසේ තමයි ඉන්ට වෙන්නේ.

අපි උත්සාහ කරන්ට ඕන සමාධියක් උපදවාගන්ට තියෙන බාධා ටික මුලින් ම නැති කරගන්ට. සමාධියක් උපදවාගන්ට තියෙන බාධා බැහැර නොකර සමාධියක් උපදවාගන්ට බෑ. ඒ නිසා අපි හැම වෙලාවේ ම සිහි කල්පනාව උපදවාගන්ත කෙනෙක් බවට පවත්වෙන්ට ඕන. හැම වෙලාවෙම සිහි කල්පනාව උපදවාගන්ත කෙනෙක් වෙන්නේ, ඇවිදිනකොට වේවා, හිටගෙන ඉන්නකොට වේවා, ඉඳගෙන ඉන්නකොට වේවා, නිදාගෙන ඉන්නකොට වේවා මේ කුමන ඉරියව්වේ දී හෝ සිතට එන අකුසල විතර්කය අඳුනගෙන බැහැර කරන්ට පුළුවන් කමක් තියෙන්ට ඕන. ඒ විදිහට අපි පුරුදු වෙන්ට ඕන. ඒ විදියට පුරුදු වෙන්නේ ශ‍්‍රද්ධා, හිරි, ඔත්තප්ප, විරිය, පඤ්ඤා කියන සේඛ බල උපදවා ගැනීමෙන්. සේඛ බල නිතර පුරුදු කරන්ට ඕන. නිතර සේඛ බල පුරුදු කරමින් වාසය කරන කෙනාට යි අකුසල විතර්ක බැහැර කරන්ට පුළුවන් වෙන්නේ. සේඛ බලයන් උපදවාගෙන නැත්නම් අපිට වාඩි වෙලා භාවනා කරන්ටත් බෑ.

දවස පුරා සතර ඉරියව්වෙන් වාසය කරනකොට සේඛ බල වලින් යුක්තයි නම් අපි රැකෙනවා. සේඛ බල පුරුදු කරන කෙනා සිතට අකුසලයක් ආවා ම, අකුසලයට ඉඩ දෙන්නේ නෑ. ‘මම භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ‍්‍රාවකයෙක්. තෙරුවන් සරණ ගිය කෙනෙක්. මං වගේ කෙනෙකුට මේ හීන දේ සුදුසු නෑ’ කියලා ලැජ්ජාව උපදවා ගන්නවා. විපාකයට භය උපදවා ගන්නවා. එතකොට වීරිය ඉපදෙනවා. ඉපදුන අකුසල විතර්කය බැහැර වෙනවා. දවස පුරා ම කොතරම් වැඩපළ කළත් එයාගේ සිත පිරිසිදුයි. කොයිතරම් රාජකාරි, වැඩපළ කරලා ගෙදර ගියත් වෙහෙස නෑ. එයාට වන්දනා මාන කරලා පැත්තකින් වාඩිවෙලා පොඩි වෙලාවක් භාවනාව පහසුවෙන් කරන්ට පුළුවන්.

ඒක හරියට මේ වගෙයි, අපි පාරේ යනකොට තියෙන හැම ජරාවක් ම ඇඟේ හැමතැන ම තවරගෙන, කුණු කාණුවල බැහැලා, ඇඟේ රෙදි වල හැම තැන ම ගාගෙන යනවා. අපිට ගෙට ගොඩ වෙන්ටවත් බෑ. ගේට්ටුවෙන් ඇතුලට ගන්නේ නෑ. ඒ වගේ, අපේ සිත අපිරිසිදු වෙලා ම තිබුණොත් භාවනාවට ඉඳගන්ටවත් හිත දෙන්නේ නෑ. ඇයි? අකුසලයෙන් හිත යටවෙලා. නමුත් අපි සිතට එන එන අකුසලය බැහැර කරමින් වාසය කළොත්, සිත පිරිසිදු ස්වභාවයෙන් තියෙන්නේ. එයාට ගෙදර ගිහින් ඉක්මනින් ඇඟපත හෝදගෙන භාවනාවට වාඩිවෙන්ට පුළුවන්. ඇයි? එයාගේ සිත පිරිසිදුයි. පීඩාවෙන් නෙමෙයි ඉන්නේ.

ඒ විදිහට කටයුතු කරන කෙනාට, වාඩිවෙලා භාවනා කරලා සමාධියක් උපදවගන්ට පුළුවන් කලක් එනවා. මේ හැමදෙනාට ම ත්, සේඛ බල උපදවාගෙන, සිතට එන අකුසල් බැහැර කරමින්, පිරිසිදු සිතින් සමාධිය උපදවාගන්ට වාසනාව උදාවේවා!

– පූජ්‍ය නාවලපිටියේ අරියවංශ ස්වාමීන් වහන්සේගේ සදහම් අනුශාසනාවක් ඇසුරිනි.