සිල් රකින කෙනාට මේ ජීවිතයේ දී ම ලැබෙන ආනිශංස භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරලා තියෙනවා. ඒ කරුණු දැනගත්ත කෙනා ධර්මය දන්න කෙනෙක් බවට පත්වෙනවා. ධර්මය දැනගෙන ‘මේ ධර්මය ඒකාන්තයෙන් සැප විපාක සහිතයි’ කියලා එයා ඒ දහමට පහදිනවා. ඊට පස්සේ එයා සීලයට පැමිණෙනවා. දැන් එයා නුවණින් කල්පනා නොකළොත් දැනගත්ත දේ දැකගන්ට පුළුවන් ද? දැකගන්ට බෑ. යම් කෙනෙක් බොහෝ කලක් සිල් සමාදන් වෙලා ඉන්නවා. ඒත් සිල් රැකීමෙන් මෙලොව දී ලැබෙන ආනිශංස, ඒ සැප විපාක ඔහුට තෝර බේරා ගන්ට බැරි නම් එයාට සිල් රැකගන්ට බැරි වෙනවා. ඇයි එහෙම වෙන්නේ?

එයා හිතනවා ‘මම සීලයට ආවා. නමුත් මට මුකුත් ප‍්‍රතිඵලයක් නෑනේ’ කියලා. ‘මට පින් නෑනේ’ කියනවා. එයා සසඳලා බලන්නේ නෑ ‘දුස්සීල බව නිසා ලැබෙන දුක් සහිත විපාක මට දැන් නෑනේ’ කියලා. ‘සිල්වත් බවේ ආනිශංස මට ලැබෙනවා’ කියලා සසඳලා බලන්නේ නෑ.

නමුත් සීලයට පැමිණුන කෙනා ‘සිල් රැකීමෙන් මට මේ මේ ආනිශංස ලැබෙනවා’ කියලා නුවණින් කල්පනා කළොත් එයා සීලය තුල පිහිටනවා. සීලය තුල පිහිටන්නේ ඒ සීලය නිසා සතුටු වෙන කෙනෙක් බවට පත්වෙන නිසයි. එයා සීලය අතහරින්නේ නෑ. දිවි හිමියෙන් රකිනවා. එයා දන්නවා මෙයින් මට සැප ලැබෙනවා කියලා. මම සීලය බිඳ ගත්තොත්, එය හේතු කොටගෙන මට මේ මේ විදිහේ දුක් විපාක ලැබෙනවා කියලා දන්නවා. ඔහු පිලිගන්නවා ‘සිල් රැකීමෙන් පින් රැස්වෙනවා. ඒ පිනේ විපාක විදිහට යි මේ සැප ලැබෙන්නේ’ කියලා. එයා ධර්මය අහලා දැනගත්ත කෙනා බවට පත්වෙලා. ඊලඟට නුවණින් කල්පනා කිරීම නිසා ධර්මය දැකගත්ත කෙනා බවටත් පත්වෙනවා. ඔහු පිරිහෙන්නේ නෑ. ධර්මය නිසා යම් සැපක් සොම්නසක් ඇති වුණා නම් ඒක නුවණින් තේරුම් ගන්නවා.

සිල් බිඳෙන කෙනාගේ සිතේ භය තැතිගනීම් හටගන්නවා. පසුතැවීම හටගන්නවා. සිල් රකින කෙනාගේ පසුතැවීම් නෑ. භය තැතිගැනීම් නෑ. සිත සතුටට පත් වෙනවා. එතකොට සිත සතුටු වෙන්නේ ඒ සීලය මුල් කරගෙන නේද? සිත අපහසුතාවයට පත්වෙන්නේ සීලය බිඳුන නිසයි. සිල් බිඳෙන කෙනාගේ රාග, ද්වේෂ, මෝහ ඇවිස්සෙනවා. ඒ කිලිටි මුල් කරගෙන එයා අපහසුතාවයට පත්වෙනවා. සිල් රකින කෙනා තුල රාග, ද්වේෂ, මෝහ පාලනය වෙනවා. රාග, ද්වේෂ, මෝහ පාලනය වීම තුල සිතට සැප ඇතිවෙනවා. සිතේ නිදහස් බවක් ඇති වෙනවා. එතකොට සිත නිදහස් වුණේ රාග, ද්වේෂ, මෝහ තුනී වීමෙන්, පාලනය විමෙන් ම යි. ඒකට තමයි ‘නියම ආකාරයෙන් නිදහස් වන සිත’ කියලා කියන්නේ. ඒ පහසුවට පත් වූ සිත එයා දැකගත්තොත් ආපස්සට ඒ සිත පිරිහෙන්ට දෙන්ට කැමති වෙන්නේ නෑ.

සිල් රැකීමෙන්, ධර්මය ඉගෙන ගැනීමෙන්, වන්දනාමාන කිරීමෙන්, වත් පිළිවෙත් කිරීමෙන්, මේ හැම දේකින් ම අපේ සිතේ සැප සොම්නස උපදිනවා. එතකොට අපි කල්පනා කළොත් ‘මේ ධර්මයේ හැසිරීම නිසා මට සුවපහසුවක් ඇතිවෙනවා’ කියලා එයා ඒ ධර්මයේ හැසිරීම අතහැර දමන්නේ නෑ. ධර්මයේ හැසිරීමට එයා පහදිනවා. ඒ දේවල් කරන්ට එයා කැමතියි. ඇයි කැමති වෙන්නේ? එයා තුල ම ඒ පිළිබඳ උපන් වැටහීමක් තියෙනවා. ඒකට කියනවා ‘ප‍්‍රත්‍යක්ෂය’ කියලා. තව කෙනෙකුගේ උපකාරයකින් තොරව තමන් ම ඒක තේරුම් ගන්නවා කියන්නේ ඒකට.

ඒ විදියේ වැටහීමකින් ඉන්න කෙනෙකුට යමෙක් ”ඕවා කරලා හරියන්නේ නෑ. අතහරින්න.” කියලා කිව්වාට, නිවැරදි වැටහීමට ආපු කෙනා අතහැරල යයි ද? නෑ. එයට හේතුව තව කෙනෙකුගේ උපකාරයෙන් තොර වූ දැනුමක් එයාට තියෙනවා ‘සිත සැපයට පත්වෙන්නේ මේ විදියට යි. භය තැතිගැනීම් නැතිවෙන්නේ මේ විදියට යි’ කියලා. මුළු ලෝකය ම ඇවිත් අනික් පැත්තට ඇද්දත්, එයාව ඇදලා අයින් කරන්ට බෑ. එයා තුල උපන් වැටහීමක් තියෙනවා සිත පිරිසිදු වෙන විදිය ගැන. ඒ නිසා ඔහු පිරිහෙන්නේ නෑ.

සිත පිරිසිදු වෙන්නේ මෙහෙම යි කියලා නුවණින් විමසා බලන්නේ නැති කෙනාට වත්පිළිවෙත් කිරීමෙන්, ධර්මය ඇසීමෙන්, දේශනා කියවීමෙන්, ධර්ම කථාවෙන්, බණ භාවනා කිරීමෙන් තමන්ගේ සිතට සුවපහසුවක් උපදිනවා කියලා තෝරබේර ගන්ට බෑ. ‘මට භාවනා කරලා පහසුවක් ඇති වුණා’ කියලා තේරෙන්නේ නෑ. වත්පිළිවෙත් කරනවා. නමුත් එයින් සුවපහසුවක් ඇතිවෙනවා කියලා තේරෙන්නේ නෑ. එතකොට දිගින් දිගට ඒ කටයුත්ත කරයි ද? නෑ. කළ දේට එයා පහදී ද? පහදින්නේ නෑ. ඇයි? කළ දේ යහපත් විපාක එයා දැක්කේ නෑ.

එහෙම කෙනාට මේ ලෝකය ම ඇවිත් කියන්ට ඕනෙ ද ‘ඕක අතහරින්ට’ කියලා? නෑ. ලෝකය ම යහපතට උනන්දු කළත් එයා ඒක අතහැර ගන්නවා. ඇයි? එයින් තමන්ට වෙන යහපත තේරෙන්නේ නැති නිසා. ඒ නිසයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළේ යම් කෙනෙක් ධර්මයේ හැසිරෙද්දී කෙළෙස් දුරුවීමෙන්, කෙළෙස් යටපත් වීමෙන් සිතේ ඇතිවන නිදහස් බව තෝරබේර ගන්ට බැරි නම්, එය ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කරන්ට (නුවණින් විමසන්ට) බැරි නම් ඔහු පිරිහෙන කෙනෙක් බවට පත්වෙනවා කියලා.

ධර්මය ඉගෙන ගනිද්දී, බණ භාවනා කරද්දී, පින් දහම් කරද්දී අප තුල යම් සුවපහසුවක් ඇතිවෙනවා නම්, එය කම් සැප විඳීමෙන් ඇතිවන සුවපහසුවක් ද? නෑ. සූත‍්‍ර දේශනාවක් කියවනකොට හෝ දේශනාවක් අහනකොට හෝ සුවපහසුවක් දැනෙනවා නම් තෝරබේර ගන්ට දක්ෂ වෙන්ට ඕන ‘මේ ධර්මය අහනකොට, ධර්මය කියවනකොට මට සැපක් දැනෙනවා නේද, මට සුවයක් දැනෙනවා නේද’ කියලා. ඒ විදියට තෝරගන්ට දක්ෂ වෙන්නේ සිහිය තිබුණොත්, නුවණ තිබුණොත් පමණයි. සිහිය නැත්නම්, නුවණ නැත්නම් ඒක තෝරගන්ට බෑ. එනිසා අපි සිහි-නුවණ උපදවාගෙන අපේ ජීවිත පිරිහෙන්නේ නැති ජීවිත බවට පත් කරගන්ට ඕන.

මේ මූලික කාරණාව පුරුදු නොකර අපි කොයිතරම් බණ භාවනා කළත්, අන්තිමට ඒ භාවනාව එපා වෙලා යන එක විතරයි වෙන්නේ. හේතුව එයාට තෝරබේර ගන්ට බෑ මෙයින් තමන්ට පහසුවක් උපදිනවා කියලා. තෝරගන්ට බැරි නිසා ම අපට ඒ පහසුව දියුණු කරගන්ට බෑ. වැඩිලා යන්නේ නෑ. ධර්මය පුරුදු කරනකොට සුවපහසුවක් ඇති වෙනවා කියලා තේරෙනවා නම් අපේ සිතේ ප්‍රීති ප‍්‍රමෝදය වැඩිවෙනවා. සතුටු සිතින් ම තවදුරටත් ඒ ධර්මය පුරුදු කරනවා.

එනිසා බණ භාවනා කිරීමෙන් සාර්ථක ප‍්‍රතිඵල ලබාගන්ට කැමති කෙනෙක් විසින් ආරම්භයේ සිට ම හොඳින් පුරුදු කරගත යුතු ධර්මයක් තමයි ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීම. එනම් නුවණින් විමසීම. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අපට පෙන්වා දෙනවා, කුසල් දහම් වල ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කරන්ට යම් කෙනෙක් දක්ෂ යි නම් ඒක බොහෝ උපකාර වෙනවා ධර්මයේ පිහිට පිළිසරණ ලබාගැනීම පිණිස. යමෙක් ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීම හුරු කරගත්තේ නැත්නම් එයාට ධර්මය තුල පිහිටන්ට බැරිව යනවා. එයා ටික කලකින් ධර්මය අතහැර ගන්නවා.

ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීම හොඳින් පුරුදු නොවුණොත් එයාට ධර්මයෙන් පරිපූර්ණ පිහිට පිළිසරණ ලබාගන්ට බැරිව යනවා. එනිසා මතක තියාගන්න, මේ ධර්ම මාර්ගය ආරම්භ වන්නේත් ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීමෙන් ම යි. ඒවගේ ම තමයි මේ ධර්ම මාර්ගය අවසන් වන්නේත් ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීමෙන් ම යි. ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය දිගට ම තෝරා බේරා ගත යුතු වන්නේ ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීමෙන් ම යි. එනිසා අපි ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂා කිරීමට දක්ෂභාවය උපදවා ගත්තොත්, මේ ධර්ම මාර්ගයේ බොහෝ දුර ගමනක් යන්ට අවස්ථාව ඉපදෙයි. සියළු දෙනාට ම ඒ උතුම් භාග්‍ය උදාවේවා!

මෙම දේශනා මාලාව ශ්‍රවණයට කැමති නම් → http://damsayura.lk/bhawana/

– පූජ්‍ය නාවලපිටියේ අරියවංශ ස්වාමීන් වහන්සේ