05. තවදුරටත් ප්රත්යවේක්ෂා කිරීම ඉගෙන ගනිමු
අපි ප්රත්යවේක්ෂා කරමු
තවත් සුන්දර දහම් කරුණක් අද කියාදෙන්ට කල්පනා කළා. මේ කාරණා සරලව කතා කළාට ඒවා සරල යි කියලා නොසලකා හරින්ට එපා. සමහර කාරණා තේරෙන නිසා සරල යි කියලා හිතනවා වෙන්ට පුළුවන්. නමුත් දහම් මඟේ ආරම්භයේ සිට අවසානය දක්වා ම මේ ධර්මයන් අවශ්‍ය යි. මේ ධර්මයන් ඉගෙන ගන්ට බැරි වුණොත් දහම් මඟ දියුණු කරගන්ට බැරිවෙනවා. මේ කාරණා සරල විදියට කතා කරන්නේ ඒවා තෝරා බේරා ගන්ට පුළුවන් වෙන්ට යි. ඒ කරුණු හුරු කරගැනීමට පහසුවක් ඇති කරලා දෙන්ට යි අපි මේවා සරලව කියාදෙන්නේ. ඒ නිසා අපි සරල ආකාරයෙන් ඒ ධර්මයන් කතා කළ පමණින් ඒවා සරල යි කියලා නොසලකා හරින්ට එපා. විශේෂයෙන් ඒ කාරණා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් පෙන්වා දුන් ධර්මය තුල තිබෙන දෙයක් කියලා විශ්වාස කළොත්, සරල යි කියලා කෙසේවත් නොසැලකිල්ලට භාජනය කරන්නේ නෑ.
අපි මේ දින වල කතා කරමින් ඉන්නේ ප්රත්යවේක්ෂා කිරීම ගැනයි. අංගුත්තර නිකාය හය කියන උතුම් ග‍්‍රන්ථයේ තියෙනවා ‘ඨිති සූත‍්‍රය’. ඒ දේශනාවේ දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අපට කියා දෙනවා ‘කුසල ධර්මයන්ගේ පිරිහීම’ කියලා දෙයක් තියෙනවා. ඒ වගේම ‘කුසල් දහම් වල දියුණුව’ කියලා දෙයක් තියෙනවා. ඒ වගේම ‘කුසල් දහම් වල එකම මට්ටමේ රැඳෙන ස්වභාවයක්’ තියෙනවා කියලා. ධර්මය පුරුදු කරන කෙනා තුල, කුසල් දහම් වල පිරිහීම කියන දේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ නෑ. ඒ වගේම ඒ කුසල ධර්මයන් එකම මට්ටමේ, වෙනසක් නැතිව තියෙනවා නම් එයත් වර්ණනා කරන්නේ නෑ. කුසල් දහම් වල වර්ධනය වීමක්, වැඩි දියුණු වීමක් තමයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ.
ඇතැම් අය තුල උපන් ශ‍්‍රද්ධාව පිරිහෙන්ට පුළුවන්. ඒක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ නෑ. ඊලඟට, ඒ ශ‍්‍රද්ධාව එක ම මට්ටමක තියනවා. එයත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ නෑ. ඒ ශ‍්‍රද්ධාව දවසින් දවස, මොහොතින් මොහොත වැඩි දියුණු වෙනවා. වර්ධනය වෙනවා. ඒ කුසලය වර්ධනය වීම තමයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ.
කුසල් ධර්මයන්ගේ වර්ධනයට අපි කැමති විය යුතුයි. ඇයි අපි කැමති විය යුත්තේ? භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යමකට ද කැමති වෙන්නේ එයට අපි කැමති විය යුතුයි. එතකොට යි අපට සැබෑ ශ‍්‍රාවකත්වයක් ඇති කරගන්ට පුළුවන්කම තිබෙන්නේ. අප තුල යම් කුසල ධර්මයන් පුරුදු වෙනවා නම්, ඒවා වර්ධනය කර ගන්ට යි අපි කැමති වෙන්ට ඕන. ඒ බලවත් වු කැමැත්ත අප තුල පිහිටා තිබෙනවා නම්, අපි භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ‍්‍රාවකයන් බවට පත්වෙනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යමකට ද කැමති වන්නේ, අපිත් එයට කැමතියි නම්, අපිත් ඒ විදියට කටයුතු කරනවා නම් අපි ශ‍්‍රාවකයින්. යමෙකුට ඒ විදියට කටයුතු කරන්ට පුළුවන් නම් ඔහුට ප‍්‍රීති ප‍්‍රමෝදයෙන් වාසය කරන්ට පුළුවන්කමක් තියෙනවා. එයා දන්නවා ‘මම ශ‍්‍රාවකයෙක්’ කියලා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කැමති දේට එයා කැමති වෙනවා.
මේ ‘කුසල ධර්මයන් වල පිරිහීම’ කියන්නේ කුමක් ද?, ‘ස්ථිරව තිබෙනවා’ කියන්නේ කුමක් ද?, ‘වැඩි දියුණු වෙනවා’ කියන්නේ මොක්කද කියලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරනවා. “යම් භික්ෂුවක් ඉන්නවා. ඒ භික්ෂුව තුල ශ‍්‍රද්ධාව, සීලය, ශ‍්‍රැතය, ත්‍යාගය, ප‍්‍රඥාව, පටිභානය කියන මේ කුසල් යම් ප‍්‍රමාණයකින් තියෙනවා. යම් ප‍්‍රමාණයක් පුරුදු කරනවා. නමුත් ඒ කුසල් එක මට්ටමේ තියෙන්නේ නෑ. වැඩෙන්නෙත් නෑ. ඒ ස්වභාවයට කියනවා ‘කුසල ධර්මයන් පිරිහෙනවා’ කියලා”. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ ස්වභාවය වර්ණනා කරන්නේ නෑ.
ඒ වගේම අපට කියා දෙනවා, “යම් භික්ෂුවක් ශ‍්‍රද්ධාව, සීලය, ශ‍්‍රැතය, ත්‍යාගය, ප‍්‍රඥාව, පටිභාන කියන මේ කුසල ධර්මයන් පුරුදු කරනවා. නමුත් ඒ කුසලයන් පිරිහෙන්නෙත් නෑ. ඒ කුසල ධර්මයන් වැඩෙන්නෙත් නෑ. ඒ ස්වභාවයට කියනවා ‘කුසල ධර්මයන් වල ස්ථිර බව’ (එකම මට්ටමක රැඳෙනවා)” කියලා. දියුණු වෙන්නෙත් නෑ, පිරිහෙන්නෙත් නෑ. එයත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ නෑ.
“යම් භික්ෂුවක් ශ‍්‍රද්ධාව, සීලය, ශ‍්‍රැතය, ත්‍යාගය, ප‍්‍රඥාව, පටිභාන කියන මේ කුසල ධර්මයන් පුරුදු කරනවා. ඒවා පිරිහෙන්නේ නෑ. එක මට්ටමේ රැඳිලා තියෙන්නෙත් නෑ. ඒ ස්වභාවයට කියනවා ‘කුසල ධර්මයන් වල අභිවෘද්ධියක්’, වැඩි දියුණු වීමක්, වර්ධනයක්” කියලා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කරන්නේ එය යි. කුසල ධර්ම වල වැඩි දියුණු වීමක්, වර්ධනයක් තමයි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කැමති වෙන්නේ. එහෙනම් අපිත් ඒ ස්වභාවය ඇති කරගන්ට කැමති වෙන්ට ඕන.
කොහොමද අපි කුසල ධර්ම වල දියුණු වීම ඇති කරගන්නේ? යම් කුසල් පුරුදු කරනවා නම්, ඒවා වැඩි දියුණු වන ආකාරයට යි අපි කැමති වෙන්ට ඕන. කුසල් දහම් පිරිහිලා වැඩක් නෑ. එක ම මට්ටමේ තිබිලා වැඩකුත් නෑ. ඒක අපට සතුටු වෙන්ට පුළුවන් දෙයක් නොවෙයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා කුසල් ධර්මයන් වර්ධනය වෙන්නේ කොහොමද කියලා. “මහණෙනි, අන් අයගේ සිත දකින්ට පුරුදු වෙන යම් විදියක් තියෙනවා නම්, ඒක යමෙකුට බැරි නම් තමන්ගේ සිත දකින්ට පුරුදු වෙන්න” කියලා. පසුගිය ලිපියෙන් ඒ පිළිබඳව අපි ඉගෙන ගත්තා.
එහිදී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ උදාහරණයක් කියා දෙනවා. යම් තරුණයෙක් හෝ තරුණියක් කණ්නාඩියකින් මූණ බලනවා. මූණ බලන කොට එයාට පේනවා මූණේ දූවිලි ආදී කිලිටි දෙයක් තැවරිල තියෙනවා. අපවිත‍්‍ර වෙලා තියෙනවා දකිනවා. එයා කුමකට ද කැමති වෙන්නේ? ඉක්මනින් ම මූණ පිරිසිදු කරගන්ට කැමතියි. එයා කල්පනා කරනවා, “ඉක්මනින් ම මූණ පිරිසිදු කරගත්තොත් ඒක මට ලාභයක්” කියලා. ඒ සඳහා බලවත් කැමැත්තක් උපදවා ගන්නවා. වීරිය කරනවා.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අපට කියා දෙන්නේ, ඒ වගේ තමන්ගේ සිතේ තිබෙන ඒ ස්වභාවය තමා ම ප්රත්යවේක්ෂා කරලා බලන්න කියලා. ප්රත්යවේක්ෂා කරලා බලනකොට තමන්ට ම තේරෙනවා නම් ‘මගේ සිතේ මේ මේ විදියේ අකුසල ස්වභාවයන් තියෙනවා’ කියලා, ඒ අකුසලයන් දුරු කරගැනීම පිණිස බලවත් වූ කැමැත්ත උපදවා ගන්න. එසේ බලවත් වූ කැමැත්ත උපදවාගෙන, වෑයම් කරලා, වීරිය කරලා, සිහිය, නුවණ උපදවාගෙන ඒ අකුසල ධර්මයන් දුරු කරගැනීමට කටයුතු කරන්න කියලා අපට කියා දෙනවා.
තමන් ගැන තමන් ම හොයලා බලන්ට ඕන ‘බොහෝ කලක් මගේ සිත බලවත් වූ ආශාවෙන් වැහිලා ද තියෙන්නේ? දැඩි ආශාවෙන් යටවෙලා නැද්ද?’ කියලා. එහෙම නැත්නම් ‘බොහෝ සෙයින් දැඩි තරහෙන් මගේ සිත යට වෙලා ද තියෙන්නේ? එහෙම නැත්නම් වැඩි වශයෙන් මගේ සිත තරහෙන් යටවෙලා නැද්ද?’ කියලා හොයලා බලන්ට ඕන. නැත්නම් ‘වැඩි කාලයක් ථීනමිද්ධයෙන් මගේ සිත යට වෙලා ද පවතින්නේ? වැඩි කාලයක් ථීනමිද්ධයෙන් සිත යට වෙලා නෙවෙයිද තියෙන්නේ?’ කියලා තමා තමාගේ සිත ගැන සොයා බලන්ට ඕන. ‘අලසකමින්, කුසීතකමින් මගේ සිත යට වෙලා වැඩි කාලයක් තියෙනවා ද? වැඩි කාලයක් මගේ සිත අලසකමින්, කුසීතකමින් යට වෙලා නැද්ද?’ කියලා සොයා බලන්ට ඕන. ඊලඟට ‘කේන්ති එන ගතිය, කෝප වෙන ගතිය, ඉක්මනින් කිපෙන ස්වභාවයෙන් මගේ සිත බහුල වශයෙන් යට වෙලා තියෙනවා ද? බහුල වශයෙන් මගේ සිත ඒ කිපෙන ස්වභාවයෙන් යටවෙලා නැද්ද?’ කියලා හොයලා බලන්ට ඕන. ‘ධර්මය කෙරෙහි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කෙරෙහි සැක කරන ස්වභාවයෙන්, විචිකිච්ඡාවෙන් මගේ සිත බහුල වශයෙන් යට වෙලා තියෙනවා ද? මගේ සිත විචිකිච්ඡාවෙන් බහුල වශයෙන් යට වෙලා නැද්ද?’ කියන දේ සොයා බලන්ට ඕන. ඊලඟට ‘මේ කයේ දුබල ස්වභාවය, ඇඟ රිදෙන ගතිය, මැලිකම, ඉඳගෙන ඉන්ට අපහසු ස්වභාවයන්, බණ භාවනා හුරු කරගන්ට බැරි විදියට අපහසුකම් වලින් පෙලෙන ස්වභාවය බහුල වශයෙන් තියෙනවා ද? එහෙම නැත්නම් ඒ ශාරීරික අපහසුකම් බහුල වශයෙන් නැද්ද?’ ආදී වශයෙන් තමාගේ ස්වභාවය තමා ම හොඳට සිහි නුවණින් කල්පනා කරලා බලන්න කියලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරනවා. ඒ විදියට සොයා බැලීම ප‍්‍රත්‍යවේක්ෂාවට අයිති දෙයක්.
ඒ විදියට තමන්ගේ ශ‍්‍රද්ධාව, සීලය, ශ‍්‍රැතය, ත්‍යාගය, ප‍්‍රඥාව, පටිභානය ආදී කුසලයන් පිරිහෙනවා ද, ස්ථිරව ම තියෙනවා ද, වැඩෙනවා ද කියලා තමන් ම සොයලා බලන්ට ඕන. ඒක ප්රත්යවේක්ෂා කිරීමට අයිති දෙයක්. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වර්ණනා කළ ජීවිතයක් උපදවා ගන්ට එය උපකාරී වෙයි.
තමාගේ ජීවිතය දියුණු කරගැනීම පිණිස මේ උතුම් ධර්මය පුරුදු කරගැනීමේ හැකියාව සියලු දෙනාට ම උදාවේවා!
(අපි ප්රත්යවේක්ෂා කරමු – 5 වන කොටස)
– පූජ්‍ය නාවලපිටියේ අරියවංශ ස්වාමීන් වහන්සේ
